Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleabat bir düzen değildir. Hukuk, maşer içre insanoğluın filhakika elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları gerektiğini gösterir. Hukuk, namına uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Hak kıymeti zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene bırakmak, toplumsal ömürın gerçekleşmesini uydurmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin muhalifsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, muhakkak sahih kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle maşer içre insanoğluın tasarruf ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her devir mümkündür. “İşte haklar, kişi davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir sistem, bir bütündür.” İnsan-kişi, kişi-tabiat ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence şeşna düzenınmasıdır. Hukuk, insanlık seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birhayli düşün ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, maşer sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak tamlayan gözlerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun eş iyiliğini uydurmak maksadıyla konulan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, doğruluk ve seçimın kâffesidür. Elan geniş bir tanımıyla haklar, adalete yönelmiş toplumsal yaşama düzenidir. Hukuk Sözcük Fehvaı Hukuk kelimesi Arabi “doğruluk” kökünden hasılat ve doğruluk kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “doğruluk” kelimesinin çoğmehabetli “ah’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na için haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk manaında da kullanılır. Yol Fehvaı Hukuk dönemden döneme değişmiş olduğu ciğerin hala doyurucu bir tanım mimarilamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Belli başlı bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) rabıtalanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak haklar, kendi içre anayasa olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri husus vadi kısmına Özel Hukuk, eşhas ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Hukuk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun başlıca alt dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki tarafından güvenceye düzenınmış ve cebri yaptırımlara mevla olmasıdır. Hukuk kuralları kişi davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun valör hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde analog nitelikteki kamu durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Hukuk vadiında yaptırım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Hukuk düzenini esenlamayı ve korumayı amaçlayan yaptırımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları karışmak ciğerin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve kredi cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kazanç yama; vergi hukukunda vergi ve gizliceçılık cezaları gibi ayrımlı haklar dallarında ayrımlı yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ait çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya politik gözleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan haklar, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş toplumsal bir yaşama düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgın yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun toplumsal ömürı düzenleyip insanoğluın barış ve asayiş içre bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Tatbik Yarar (Sosyal İhtiyaçların Muhaliflanması) Hukukun kılgın amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile maşer içre yaşayan insanoğluın, birbirleri ile ihdas etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun mimarisından meydana gelen gereksinimlerinı muhaliflamaya çdüzenışır. Hukuk bu fonksiyonu ile mevlit, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek haklar düzeni ömürın anayasa gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanoğlunun natürel mimarisına ve bundan müterakki gelen ihtiyaçlarına yakışır yetişmek zorundadır. Hukuk önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de bağlıdır; hesaplı gereksemelara uymalı ve onları muhaliflamalıdır. 3. Hak Hukuk bu fonksiyonu ile makul bir kombinezon şeşna aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak doğru kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanımıyla türe, “bir denklik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yetişmek üzere dü ayrımlı anlamda kullanılır. Hak haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet manaında şahsi bir özelliği deyimler. Insan her devir haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni ayırmak uğrunda devamlı ve değfiilmez bir çaba gösterir. İşte bu tasarruf ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ait oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe peritonı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar vadiında hukuki valör olarak güfte konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Topluluk ciğerindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini ciğeraziz kurallar kamuü olarak haklar, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve tutmak yerinde bulunmuş olduğuna için, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm haklar sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir valör niteliğindeki adalettir. Hukuk bir maşer düzenini ciğererir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; gerek mevcut düzeni sıyanet etmek, gerekse onu değfiiltirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her devir adalete başvurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta muhalifmıza kurulu haklar düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim haklar manaında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut haklar düzenlerinin namına yakışır olup olmadığı açısından bir valör ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Tekrar bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve zararlı muhaliflıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon istikrar içre olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak tüm haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal yaşama uyacak, hem de bu toplumsal ömürın barış içre sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü esenlamaya çdüzenışacaktır.